Makale

İslam Dil Felsefesinde Bağlam Duyarlı Terimlerin Ele Alınışı ve İşaret Adının Mantıksallaştırılması

Özet

Adudüddîn el-Îcî’nin (ö. 756/1355) er-Risâletü’l-vaz‘iyye adlı eserinin esas konusunu oluşturan müphem lafızlar
meselesi müteahhir dönem İslâm düşüncesinin iki büyük ismi olan Sa‘duddîn et-Teftâzânî (ö. 792/1390) ile Sey-
yid Şerîf el-Cürcânî (ö. 816/1413) arasında mantık ve dil felsefesi açısından ciddi bir ihtilaf konusuna dönüşmüştür.
Tartışmanın izleri geç dönem Osmanlı filozoflarından İsmail Gelenbevî (ö. 1205/1791) ve şârihlerine kadar takip
edilebilmektedir. Bu makalede ben; söz konusu tartışmayı, çağdaş dil felsefesindeki bağlam duyarlı terimler prob-
lemine atıfla ele alıyorum. Yazı boyunca hem Îcî’nin risalesini izleyen literatürü kullanarak konunun dil felsefesi
geleneğindeki seyrini hem de mantık eserlerine müracaatla Teftâzânî’nin bu tartışmayı nasıl bir mantık meselesine
dönüştürdüğünü inceliyorum. Böylece Teftâzânî’den Gelenbevî’ye kadar bazı filozofların, bağlam duyarlı terimlerin
mantıksallaşmasına yönelik katkı veya eleştirilerini göstermeyi amaçlıyorum.

Anahtar Kelimeler

Müphem lafızlar bağlam duyarlı terimler itibârî tikel terimler kavram bağıntıları İslâm dil felsefesi İslâm kavramlar mantığı