Özet
Fıkıh usulünün dil ve yorum bahislerinde yer alan konulardan biri âmm lafızlardır. İlk dönemlerde umum
ifadelerin tanımına, varlığına ve kapsamına dair tartışmalar yer alırken Gazzâlî sonrasında klasik mantığın
konularından olan tümeller de tartışmada yerini aldı. Bu makale âmm lafızların gönderimde bulunduğu anlamın
tümelliğini sorgulamakta ve klasik sonrası usul düşünürlerinin umum-tümel ilişkisine dair teorik açıklamalarını
incelemektedir. Makalenin iddiası şudur: Fıkıh usulünün elfâz bahislerinde ele alınan umum ifadelerin tümellere
delâletini savunan ve bunu dilin zihnî suretlere vaz olunmasına bağlayan ilk usulcü Gazzâlî’dir (ö. 505/1111).
Fahreddin er-Râzî (ö. 606/1210) ve sonraki dönem usulcüler ise âmm lafızların tümelliğini kabul etmemiş
sadece fertleri arasında tümel bir anlamın var olduğunu savunmuştur. Aynı düşünceyi devam ettiren Karâfî (ö.
684/1285), İsfahânî (ö. 688/1289) ve Sübkî (ö. 771/1370), İbn Sînâ’nın (ö. 428/1037) etkisiyle umum ifadeleri
tümel önermeler olarak değerlendirirken Teftâzânî (ö. 792/1390) kapsam kavramı üzerinden hem tüm hem tümel
olarak görmüştür. Her iki farklı anlayışın öğretilerini eklektik bir tavırla inceleyen Cem‘u’l-cevâmi‘ üzerine şerh ve
haşiye yazan usulcüler ise tüm, tümel ve tümel önerme olmak üzere üç farklı kabul sergilemiştir.
Anahtar Kelimeler
Fıkıh usulü Mantık Âmm lafız Tümel Gazzâlî Fahreddin er-Râzî Karâfî Sübkî Cem‘u’l- cevâmi‘Paylaş
Detaylı Bilgi
- Yazarlar: Osman Said Evdüzen, Doktora Öğrencisi, İstanbul Üniversitesi
- DOI: dx.doi.org/10.12658/Nazariyat.9.1.M0161
- Yıl: 2023 (Nisan) / Cilt: 9 / Sayı: 1
- Sayfa: 1-30
- Tam Metin
- Diğer Diller:
-
English
- 52 Görüntülenme
- Sayı İçeriğine Git