Makale

İslâm Matematik Tarihinde Yüksek Dereceden Denklemler İçin Genel Çözüm Yöntemi Arayışları: İrşâdu’t-tullâb Örneği

Özet

Bu makalede, IX/XV. yüzyılda, muhtemelen Osmanlı topraklarında yaşamış meçhul bir müellifin yazdığı ve dönemin hükümdarı Sultan II. Bayezid’e sunduğu İrşâdu’t-tullâb ilâ ilmi’l-hisâb adlı eserin hatimesinde yer alan, değişkenlerinin üsleri ardışık olmak şartıyla üç, dört, beş ve altıncı dereceden denklemlerin çözümünde kullandığı, tespitlerimize göre, o döneme kadar benzerine rastlanmayan bir yöntem tanıtılacaktır. Bunun için, öncelikle, konu ile ilgili kısa bir girişin ardından, üç ve daha yüksek dereceden denklemler ve çözüm yöntemlerinin tarihi hakkında özet bilgiler verilecek, daha sonra da eserin hatimesinin matematiksel tetkikine geçilecektir. Kısa bir sonuç ve değerlendirmenin sonunda yazma hâlindeki metnin tahkikli Arapça metni ve Türkçe tercümesi sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yüksek Dereceden Denklemler Osmanlılarda Cebir Osmanlılarda Matematik Denklem Çözme Yöntemleri İrşadu’t-tullab